Το πανηγύρι της Πωγωνιανής
Ανέκαθεν η Ήπειρος, περιφέρεια φτωχή και αραιοκατοικημένη, με τα παιδιά της ως επί το πλείστον ξενιτεμένα, διαθέτοντας όμως πλούσια πολιτιστική παράδοση, βλέπει κάθε καλοκαίρι τους δρόμους και τις πλατείες των χωριών της να γεμίζουν με τους ανθρώπους τους, είτε αυτοί έχουν ζήσει τη μικρή τους ηλικία στον γενέθλιο τόπο, γεμάτοι μνήμες και βιώματα, είτε τα παιδιά τους και τα παιδιά των παιδιών τους.
Έτσι και στο ακριτικό Πωγώνι. Όλα τα χωριά του Δήμου Πωγωνίου κάθε καλοκαίρι ζωντανεύουν με το γυρισμό των ξενιτεμένων τους. Σπίτια ανοίγουν, καφενεία και ταβέρνες δέχονται στα τραπέζια τους καινούργιο αλλά όχι ξένο κόσμο, δρόμοι και πλατείες, άλλοτε άδεια και νεκρά, τώρα ασφυκτιούν από σταθμευμένα αυτοκίνητα, παιδικές χαρές αντιλαλούν από τις χαρούμενες φωνές μικρών παιδιών που χαίρονται την απλάδα, την ασφάλεια και την ομορφιά του καταπράσινου τοπίου. Αποκορύφωμα των διακοπών του καλοκαιριού αποτελεί το πανηγύρι του κάθε χωριού, σύναξη θρησκευτική, κοινωνική και πολιτιστική όλων των κατοίκων.
Έτσι και στην Πωγωνιανή, χωριό παλιό, ιστορικό, κέντρο διοικητικό μιας άλλης εποχής και μιας άλλης Αρχής, χτισμένο στους πρόποδες του Μπόζοβου, με την πληθώρα των πετρόκτιστων αρχοντικών και των μεγάλων και επιβλητικών δημόσιων κτηρίων, το καλοκαίρι αποτελεί περίοδο ακμής, ζωντάνιας, κίνησης και ποικίλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, κορυφαία από τις οποίες είναι το πανηγύρι στο χοροστάσι του χωριού.
Από μέρες αρχίζει η προετοιμασία. Ο χώρος καθαρίζεται, γεμίζει με τραπέζια και καρέκλες και είναι έτοιμος να δεχθεί όλους τους χωριανούς. Κι αυτοί, ξέροντας πια και τη σταθερή ημερομηνία (το πανηγύρι γίνεται τα τελευταία χρόνια την επόμενη μέρα του Δεκαπενταύγουστου), βρίσκονται ήδη στο χωριό οικογενειακώς, φιλοξενώντας μάλιστα πολλοί απ' αυτούς φίλους τους, πρόθυμα κατηφορίζουν στο κέντρο του χωριού, για να ανταμώσουν, να γευτούν το προσφερόμενο δείπνο, να πιούν, να τραγουδήσουν, να χορέψουν.
Οργανωτικός νους της βραδιάς είναι τα μέλη του συλλόγου του χωριού. Πρόθυμοι συμπαραστάτες και εθελοντές όλοι οι νέοι του χωριού για κάθε είδους βοήθεια και εργασία.
Την ώρα της διανομής του φαγητού η ορχήστρα έχει ήδη αρχίσει έναν οργανικό σκοπό. Αυτός δεν είναι άλλος από ένα πωγωνίσιο μοιρολόγι, φόρος τιμής στους προγόνους, δείγμα σεβασμού και σ' αυτούς και σε όλη την παράδοση που παρέλαβαν και συνεχίζουν. Οι σκοποί που παίζονται και τραγουδιούνται στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι από την μουσική παράδοση του ίδιου του Πωγωνίου και εκφράζουν τα ποικίλα συναισθήματα που επικρατούν στην καθημερινή και κοινωνική ζωή των ανθρώπων της περιοχής. Το κυριότερο όργανο της παραδοσιακής ορχήστρας, το κλαρίνο, ήχος γνωστός και αγαπημένος όλων, ταξιδεύει και ξεσηκώνει όλες και όλους, όλων των ηλικιών, στον κύκλο του χορού, πιασμένους χέρι με χέρι να χορεύουν με κέφι κι ενθουσιασμό τους ηπειρώτικους χορούς κάτω απ' το αυγουστιάτικο φεγγάρι. Η νεολαία του χωριού, ακάματη και γεμάτη ενέργεια, κρατάει το χορό μέχρι το ξημέρωμα, ενώ οι μεγαλύτεροι, όταν δεν βρίσκονται μέσα στον κύκλο του χορού, κάθονται και συζητούν, αστειεύονται, πίνουν, τραγουδούν και γλεντούν καμαρώνοντας τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους που στήνουν το χορό. Η τάξη και η σειρά θέλουν να κλείνει ο χορός με πολυφωνικό τραγούδι ή μοιρολόγι.
Άλλο ένα πωγωνίσιο πανηγύρι έτσι φτάνει στο τέλος του. Όλοι φεύγουν κουρασμένοι και νυσταγμένοι, όλοι όμως είναι χαρούμενοι και ευχαριστημένοι κι όλοι εύχονται «και του χρόνου!», «καλή αντάμωση!», «να 'μαστε καλά να Ξανανταμώσουμε!»._
Ανέκαθεν η Ήπειρος, περιφέρεια φτωχή και αραιοκατοικημένη, με τα παιδιά της ως επί το πλείστον ξενιτεμένα, διαθέτοντας όμως πλούσια πολιτιστική παράδοση, βλέπει κάθε καλοκαίρι τους δρόμους και τις πλατείες των χωριών της να γεμίζουν με τους ανθρώπους τους, είτε αυτοί έχουν ζήσει τη μικρή τους ηλικία στον γενέθλιο τόπο, γεμάτοι μνήμες και βιώματα, είτε τα παιδιά τους και τα παιδιά των παιδιών τους.
Έτσι και στο ακριτικό Πωγώνι. Όλα τα χωριά του Δήμου Πωγωνίου κάθε καλοκαίρι ζωντανεύουν με το γυρισμό των ξενιτεμένων τους. Σπίτια ανοίγουν, καφενεία και ταβέρνες δέχονται στα τραπέζια τους καινούργιο αλλά όχι ξένο κόσμο, δρόμοι και πλατείες, άλλοτε άδεια και νεκρά, τώρα ασφυκτιούν από σταθμευμένα αυτοκίνητα, παιδικές χαρές αντιλαλούν από τις χαρούμενες φωνές μικρών παιδιών που χαίρονται την απλάδα, την ασφάλεια και την ομορφιά του καταπράσινου τοπίου. Αποκορύφωμα των διακοπών του καλοκαιριού αποτελεί το πανηγύρι του κάθε χωριού, σύναξη θρησκευτική, κοινωνική και πολιτιστική όλων των κατοίκων.
Έτσι και στην Πωγωνιανή, χωριό παλιό, ιστορικό, κέντρο διοικητικό μιας άλλης εποχής και μιας άλλης Αρχής, χτισμένο στους πρόποδες του Μπόζοβου, με την πληθώρα των πετρόκτιστων αρχοντικών και των μεγάλων και επιβλητικών δημόσιων κτηρίων, το καλοκαίρι αποτελεί περίοδο ακμής, ζωντάνιας, κίνησης και ποικίλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, κορυφαία από τις οποίες είναι το πανηγύρι στο χοροστάσι του χωριού.
Από μέρες αρχίζει η προετοιμασία. Ο χώρος καθαρίζεται, γεμίζει με τραπέζια και καρέκλες και είναι έτοιμος να δεχθεί όλους τους χωριανούς. Κι αυτοί, ξέροντας πια και τη σταθερή ημερομηνία (το πανηγύρι γίνεται τα τελευταία χρόνια την επόμενη μέρα του Δεκαπενταύγουστου), βρίσκονται ήδη στο χωριό οικογενειακώς, φιλοξενώντας μάλιστα πολλοί απ' αυτούς φίλους τους, πρόθυμα κατηφορίζουν στο κέντρο του χωριού, για να ανταμώσουν, να γευτούν το προσφερόμενο δείπνο, να πιούν, να τραγουδήσουν, να χορέψουν.
Οργανωτικός νους της βραδιάς είναι τα μέλη του συλλόγου του χωριού. Πρόθυμοι συμπαραστάτες και εθελοντές όλοι οι νέοι του χωριού για κάθε είδους βοήθεια και εργασία.
Την ώρα της διανομής του φαγητού η ορχήστρα έχει ήδη αρχίσει έναν οργανικό σκοπό. Αυτός δεν είναι άλλος από ένα πωγωνίσιο μοιρολόγι, φόρος τιμής στους προγόνους, δείγμα σεβασμού και σ' αυτούς και σε όλη την παράδοση που παρέλαβαν και συνεχίζουν. Οι σκοποί που παίζονται και τραγουδιούνται στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι από την μουσική παράδοση του ίδιου του Πωγωνίου και εκφράζουν τα ποικίλα συναισθήματα που επικρατούν στην καθημερινή και κοινωνική ζωή των ανθρώπων της περιοχής. Το κυριότερο όργανο της παραδοσιακής ορχήστρας, το κλαρίνο, ήχος γνωστός και αγαπημένος όλων, ταξιδεύει και ξεσηκώνει όλες και όλους, όλων των ηλικιών, στον κύκλο του χορού, πιασμένους χέρι με χέρι να χορεύουν με κέφι κι ενθουσιασμό τους ηπειρώτικους χορούς κάτω απ' το αυγουστιάτικο φεγγάρι. Η νεολαία του χωριού, ακάματη και γεμάτη ενέργεια, κρατάει το χορό μέχρι το ξημέρωμα, ενώ οι μεγαλύτεροι, όταν δεν βρίσκονται μέσα στον κύκλο του χορού, κάθονται και συζητούν, αστειεύονται, πίνουν, τραγουδούν και γλεντούν καμαρώνοντας τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους που στήνουν το χορό. Η τάξη και η σειρά θέλουν να κλείνει ο χορός με πολυφωνικό τραγούδι ή μοιρολόγι.
Άλλο ένα πωγωνίσιο πανηγύρι έτσι φτάνει στο τέλος του. Όλοι φεύγουν κουρασμένοι και νυσταγμένοι, όλοι όμως είναι χαρούμενοι και ευχαριστημένοι κι όλοι εύχονται «και του χρόνου!», «καλή αντάμωση!», «να 'μαστε καλά να Ξανανταμώσουμε!»._
